مجموعه ای از کلمات و اصطلاحات خودمانی و عامیانه ایرانی قسمت 416

چو افتادن-شایع شدن-شهرت یافتن

چسبیدن خِر کسی-گریبان کسی را گرفتن و به اصرار چیزی خواستن

جوغ-جوی آب

پیشاب-ادرار
از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)
خودکشی کردن-با رنج فراوان کاری را به پایان بردن

آفتاب را به‌گز پیمودن-کوشش بی‌هوده کردن

تک و تو-توان و قدرت-شتاب

بی ریخت-زشت-بد ترکیب

بد لعاب-بد گوشت-بد خلق

بند کشی-پر کردن درزهای آجرها و سنگ ها با سیمان و ساروج

حمله کردن-یورش بردن

زبان به دهان کسی گذاشتن-به کسی حرف یاد دادن-حرف توی دهان کسی گذاشتن

 

جسته گریخته-گاه گاه-اتفاقی

حرف خود را به کرسی نشاندن-نظر خور را به کسی قبولاندن یا تحمیل کردن

آستین افشاندن(رقصیدن، انکارنمودن، انعام دادن)

ابرو پاچه‌بزی(دارای ابروی پهن و پرمو، ابرو قجری)

تپه ماهور-زمین ناهموار

 
الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

خارج از حد-بیش از اندازه

آفتاب کردن-برای خشک کردن جلو آفتاب گذاشتن

به گُه خوردن افتادن-با خفت از کرده ی خود پشیمان شدن

آب از سر گذشتن-کار از چاره و تدبیر گذشتن

جان به جان کسی کردن-محبت بی اندازه به کسی کردن

پُف-فوت-ورم-آماس

دل و قلوه-احشای گاو و گوسفند

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

 

ریز بار-باران ریز-ابری که باران ریز دارد

اصول دین پرسیدن(سوال‌پیچ کردن)

خالچه و میخچه گذاشتن-شاخ و برگ دادن-شرح و تفصیل بیش از اندازه دادن

آتش‌پاره-شوخ و شنگ-فرز و چالاک-کرم شبتاب

زور گو-کسی که خواست های خود را تحمیل می کند

از خر افتادن-نابود شدن-مردن

راحت کردن خیال کسی-به کسی اطمینان خاطر دادن

ته چیزی را بالا آوردن-تا آخر خوردن-تمام کردن
جیزگر خانه-محل رباخواری و قرض دادن پول در برابر اموال منقول

باربند-جای نهادن و بستن بار

ذِله آوردن-به ستوه آوردن-خسته و عاجز کردن

خوابگوشی-سیلی-کشیده

اقل‌کم-دست‌کم-لااقل

اول چلچلی(تازه به چهل سالگی رسیدن (اول بلوغ و خوشی))

پا منبری کردن-دنبال حرف کسی را گرفتن-درباره ی سخن کسی توضیح دادن

حساب انگشت بالا-حساب ساختگی
خورند-لایق-درخور-به اندازه ی-طرفیت

چنگلوک-مچاله شده-درهم و برهم-بی قواره

دو رویی-تزویر-عدم صمیمیت

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

زرد گوش-بی رگ-ترسو

با رنج و زحمت بسیار چیزی به‌دست آوردن

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

 

در غورگی مویز شدن-هنوز تازه کار بودن ولی ادعای مهارت و استادی کردن

خشکه بی آب-نوعی فولاد که آهن و چدن را با آن می تراشند

حِکِه ای-مردم آزار-کرمکی-ناراحت

در رفتن از جا-کنترل خود را ناگهان از دست دادن-ناگهان خشمگین شدن

دست مزد-اجرت-مزد کار

تو جیبی-پول مختصری برای برخی هزینه های روزانه

زود رنجی-نازک دلی-حساسیت

روی چشم-اطاعت می شود !

خاکشیر-کنایه از خرد و ریز ریز

دست به سر و روی کسی کشیدن-کسی را نوازش کردن-کسی را اندکی آرایش کردن

خوشگلک-با خوشگلی اندک

اخت بودن(سازگار و هماهنگ بودن، مانوس بودن)

دم موشی-هر چیز باریک و دراز

به جا آوردن-شناختن

به درک- به جهنم
از بر گفتن یا نوشتن-متنی به اتکاء حافظه

خرده قرض-بدهی اندک

زود رنج-نازک دل-حساس
باور کسی شدن-گرفتار توهم شدن-تحسین و تمجید دیگران را حقیقت دانستن

بی اشتها-بی میل به غذا

بلوف زدن-لاف زدن-چاخان کردن-توپ خالی زدن

جا خالی دادن-در بازی هایی مانند والیبال و فوتبال توپ را به جایی انداختن که دست یازیگر حریف به آن نرسد

برادر دینی-هم کیش-هم مذهب

به روز کسی افتادن-وضعی مانند وضع کسی پیدا کردن

 

زیر جلد کسی رفتن-کسی را فریب دادن-اغفال کردن

به کوری چشم کسی-بر خلاف میل کسی

تحصیل کرده-درس خوانده

زبر و زرنگ-چابک و فرز

چلوزیدن-خشک شدن-پلاسیدن

حی و حاضر-آماده
تُف به دهن-حیرت زده

فال بد زدن

خسارت دیدن-زیان دیدن

بُل گرفتن-چیز مفت به چنگ آوردن-از فرصتی استفاده کردن-بهانه ای بدست آوردن
خون کسی در نیامدن-بی نهایت خشمگین بودن

خاتم کاری-نشاندن استخوان در چوب برای نقش و نگار دادن

بالای منبر رفتن-پر گویی کردن

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

این در و آن در زدن-برای انجام کاری کوشش بسیار کردن

بلبشو-هرج و مرج-شلوغی

خوردن کسی با نگاه-نگا. با نگاه کسی را خوردن

خوش آب و هوا-معتدل-کنایه از جایی که در آن وسایل خوشی فراهم باشد
حریم گرفتن-از کسی پروا داشتن-احترام کسی را نگه داشتن
حمله-بیماری غش-صرع

دست پاچگی-شتاب زدگی-اضطراب
 

آجر شدن نان-از بین رفتن درآمد

درمانگاه-جای درمان بیمار

 

از تو به‌خیر و از ما به‌سلامت-ما را از این پس با یکدیگر کاری نیست

از چیزی زدن(از مقدار چیزی کسر کردن)

چرت و پرت-حرف مفت-حرف بی خود
این سفر(این بار)
بازی در آوردن-بهانه آوردن-دبه در آوردن
 

باب دهان-موافق سلیقه-مطابق میل-خوشایند
 

بنا بودن-قرار بودن

دو زار-دو هزار-دو قران-دو ریال
اشکال‌تراشی(ایرادگیری، گره در کار اندازی)

رنگ انداختن-رنگ دلخواه را پیدا کردن
جیز گر-ربا خوار-کسی که از دیگران برای دادن مکان غیرقانونی پول می گیرد
رمل انداختن-پیش گویی کردن-فال برآوردن
خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

 
زننده-زشت-نامطبوع-نفرت انگیز

خام شدن-فریب خوردن-اغفال شدن

 

دوام آوردن-استقامت کردن

تن خواه-پول نقد-زر و مال

چاپ زدن-چاپ کردن-دروغ گفتن

زبر-خشن-غیر لطیف

پیش چشم داشتن-در برابر چشم قرار دادن

پُکیدن-ترکیدن

خانه بستن-در بازی نرد دو مهره را در یک خانه قرار دادن تا حریف نتواند در آن جا بنشیند

بوی قرمه سبزی دادن سر-با زدن حرف های خطرناک موجب خطر جانی یا دردسر خود شدن

بلا به سر کسی آوردن-کسی را به زحمت و دردسر انداختن-به کسی آسیب رساندن

خوش خوشک-یواش یواش-آهسته آهسته

اجل‌برگشته-کسی که مرگ به‌سراغش آمده

چپه-کجی به یک سمت

به هم زدن دم و دستگاه-سر و سامان دادن-درست کردن-تشکیل دادن

 
ته جرعه-باقی مانده از نوشیدنی

پیش قسط-پرداختِ پیش از آغاز قسط بندی

چسو-ترسو-بزدل-آن که بسیار چس دهد

تره بار-میوه ها و سبزی ها

آلکلی-معتاد به الکل
زدن به صحرای کربلا-مطلبی را به صورت اشاره و کنایه گفتن-روال سخن را به موضوع خاصی برگرداندن

بچه بازی-لواط-کارهای کودکانه-ساده انگاشتن کار

این جور که بویش می‌آید-چنان که از ظواهر امر پیدا است-از فرار معلوم

 

 

 

زبان بندان کردن-دهان همه را با ایجاد وحشت بستن و سپس چاپیدن

ریخت و روز-سر و وضع-شکل و حالت

دو به دو-دو تا دو تا

الواتی کردن(عیاشی و هرزگی کردن)

راستی راستی-حقیقتن-واقعن

آوار شدن سر کسی(بی‌خبر نزد کسی در آمدن)

دور سر گرداندن-بلاتکلیف گذاشتن-معطل گذاشتن

زانویی-زانو
تاتوله هوا کردن-به حیرت دچار کردن-به سکوت واداشتن
آمدکار(شگون، فال نیک، خجستگی)

تِرمال کردن-خراب کاری کردن-کثافت کاری کردن-گُه مال کردن

به کوچه ی علی چپ زدن خود-خود را به آن راه زدن-خود را به نادانی
آواز شدن-شهره شدن

چانه در چانه ی کسی گذاشتن-هم صحبت شدن-بحث و جدل کردن

تخم طلا گذاشتن-کنایه از چیز گران بها آوردن-کار بسیار مهمی انجام دادن

دندان کسی پیش کسی گیر کردن-عاشق کسی شدن-شیفته ی کسی شدن

دست کم-حداقل

پنج زاری-سکه ی پنج ریالی-پنج هزاری
بی نمک-نچسب-لوس-ننر-بد ریخت-بدون ملاحت

حاضر کردن-از بر کردن-روان کردن

از هفت دولت آزاد بودن(شاد و آزاد بدون نگرانی از قضاوت دیگران زندگی کردن)
دم و دستگاه چیدن-اسباب و آلات چیدن
خون دیدن زن-عادت ماهانه شدن زن

 

درب و داغان-خرد و متلاشی-پریشان

چوبی رقصیدن-رقصیدن با دوستمال در دو دست

 

 

خون کسی را به جوش آوردن-کسی را بسیار خشمگین ساختن

دزد سر گردنه-کاسب نادرست و گران فروش

زیپو-بی رنگ و رو-بی رمق-رقیق و بی مزه

اجل‌برگشته(کسی که مرگ به‌سراغش آمده)

چفت و بست نداشتن دهن-راز نگهدار نبودن

دست به عصا راه رفتن-با احتیاط رفتار کردن-بسیار محتاط بودن

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان

خش خشه-نوعی اسباب بازی کودکان که به هنگام تکان خوردن صدای خش و خش از آن می آید
افطاری-خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند

آن‌ها را خانم زاییده، ماها را کلفت؟(چرا آن‌ها را بر ما ترجیح می‌دهند؟ چرا به ما اجحاف می‌کنند؟)

پای کسی لنگیدن-منحرف بودن-سست عنصر بودن

رده-حرف زشت یا نامربوط

خر بی یال و دم-احمق-نادان
پشه را در هوا نعل زدن-در تیراندازی بسیار ورزیده بودن-بسیار زرنگ و فرصت طلب بودن

 

بیرون رفتن-به توالت رفتن
دو ترکه سوار شدن-دو پشته سوار شدن

جنس بد بیخ ریش صاحبش-کالای بد به فروشنده اش باز می گردد

چوب خط-چوبی که پس از هر بار بردن کالا روی آن خطی می کشیدند تا بعد شمارش کنند

داغ باطل زدن-از کار انداختن-از رونق و رواج انداختن

بش باد-حقش باشد-هنگامی که کسی به دشمنان دین لعنت بفرستد-شنوندگان این جمله را می گویند.

آلت دست کسی شدن(مورد سوء استفاده قرار گرفتن)

جسته جسته-یواش یواش-کم کم-به تدریج
بستن دست کسی از پشت-در انجام کاری از کسی پیش بودن

 

پوشال-چیزهای سبک-میان تهی و بی ارزش

در گرفتن-آغاز شدن-گل انداختن و گرم شدن گفت و گو یا منازعه
خانه خانه-سوراخ سوراخ-شطرنجی

آلونک‌نشین(ساکنان حواشی شهرها که در اتاقک‌های آلونک‌وار زندگی می‌کنند)
راه آهن-دو خط آهن موازی که قطار بر آن حرکت می کند

زیختن آب پاک روی دست کسی-یکسره نومید کردن کسی

آواز دادن(خواستن)
تن کسی خاریدن-خواهان آزار بودن-دنبال دردسر بودن

از نفس افتادن-بسیار خسته و مانده شدن

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن
پیزی-مقعد-نیروی مقاومت و پشتکار

زیر اخیه گذاشتن-کسی را به کاری که سودش به دیگری می رسد گماشتن-زیر فشار گذاشتن

دور کسی یا چیزی را خیط کشیدن-با کسی قطع رابطه کردن-از خیر کسی یا چیزی گذشتن

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

آب به ‌زیر کسی آمدن-سراسیمه شدن
خوش منظره-خوش نما-زیبا

درس خوان-شاگرد زرنگ و کوشا

اجاق-دودمان

آخرین تحویل-قیامت

دلجور-همدل

از خدا خواستن-در برابر پیشنهاد یا کاری قرار گرفتن که خود شخص در آرزویش بوده است

تو لاک خود رفتن-با کسی کاری نداشتن-توی عالم خود بودن
باریک شدن-دقت کردن-در بحر چیزی رفتن

به پر و پای کسی پیچیدن-پیله کردن به کسی-با کسی در افتادن

خوار و حقیر-بی اعتبار-بی ارزش-ناچیز

دست یکی داشتن-همدست شدن-متحد شدن

چاسان فاسان-آرایش-بزک
 

بکُش-تا سر حد مرگ-بیش از حد توانایی
از جگر گذشتن(نامردی کردن)
بی سواد-آن که نمی تواند بخواند و بنویسد-نادان و بی معلومات

رقصیدن به ساز کسی-تابع سلیقه و خواست کسی بودن-از خود اراده ای نداشتن و از دیگری تبعیت کردن

ریز ریز کردن-کاملن خرد و کوچک کردن

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

خودفروشی-فاحشگی-خیانت

تف انداختن-تف کردن-سخت اظهار نفرت کردن
زاله بندی-مرزبندی در کشتزار-کرت بندی

خربان-صاحب خر-خرکچی

آش و لاش-به‌کلی متلاشی‌شده-له‌ولورده
تخمی-به درد نخور-بی مصرف

داغ کسی به دل کسی ماندن-عزادار شدن کسی به دلیل مرگ عزیزی

 

آدم‌قحطی-کمیابی آدم های کارآمد

پنج تن آل عبا- پنج تن

زیر گوش کسی زدن-به کسی سیلی زدن

افطاری(خوراکی که برای گشودن روزه می‌پزند)

از این گوش گرفتن و از آن گوش در کردن-ظاهرن به حرفی گوش دادن ولی به آن عمل نکردن

حیوانی-نگا. حیوانکی

آب در جگر داشتن-توانایی مالی داشتن

 

آهنگ ریپ‌دار-آهنگی که یک ضرب آن کم باشد

خوش آمدگویی-به تازه وارد “خوش آمدی” گفتن-مجازن: تملق و چاپلوسی

چاچول بازی-حقه بازی-هوچی گری-لاف زنی

جیک-صدا-آواز

راه مکه-کهکشان
جِغله-آدم کوچک و ریزاندام ولی زرنگ و ناقلا

دله دزدی-عمل دله دزد
اهل کوفه(سست پیمان، بی‌وفا و غیرقابل اعتماد)

 

پل زدن-در کار کسی مانع ایجاد کردن-رابطه ی دو کس را به هم زدن-روز میان دو تعطیل را تعطیل کردن

 

دندان گِرد-طمع کار-آزمند-گران فروش

باد توی سرنا کردن-اسرار کسی را فاش کردن

دست نماز-وضو
پیاز خرد نکردن به ریش کسی-از کسی ترسی نداشتن-به کسی اعتنایی نداشتن

بابا ماما-همه کاره ی محل-بزرگ لوطیان

دیر کردن-تاخیر کردن

بازرسی-بررسی و کنترل

دست کسی را خواندن-یه اندیشه و نقاط ضعف کسی پی بردن

 

جوش آمدن-به خشم آمدن-کج خلقی سخت کردن

 

تسمه ای-آدم لاغر و باریک ولی نیرومند

بَهمان-فلان

 
پیل پیلی خوردن-در راه رفتن به چپ و راست متمایل شدن
از زمین سبز شدن-ناگهان و بی‌خبر پدیدار شدن-به‌طور غیرمنتظره حاضر شدن

خاله خرسه-دوست نادان

 

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

زیر پای کسی را درآوردن-زیر پا کشی کردن

پیش فروش کردن-پیش از آماده کردن کالا آن را فروختن

زبان آدم سر کسی نشدن-به حرف منطقی تن ندادن و آن را نپذیرفتن

دست کسی را کوتاه کردن-کسی را از چیزی یا کاری کنار گذاشتن

ابتدا به ساکن-ناگهانی-بی‌مقدمه

از قدیم ندیم‌ها-از گذشته‌های دور
زبان درآوردن-آغاز سخن گفتن کودک

خبرنگار-آن که برای روزنامه-مجله-یا رادیو و تلویزیون کسب خبر می کند

زیر دُم سُست-زن منحرف

جک و جانور-جانوران موذی مانند عقرب و رطیل و کرم و مانند آن ها

از چشم کسی دیدن(کسی را مسئول چیزی دانستن)

پر گویی-روده درازی-پر چانگی

از کف دست مو برآمدن-روی دادن پیشامدی غیرممکن

دخل-موجودی صندوق-صندوق مغازه-برداشت

الف الف کردن-قاچ‌قاچ کردن

بد قول-بد عهد-آن که به قول خود وفا نکند

آب در هاون کوفتن-کار بی‌هوده کردن

تنگ گذاشتن-زیر فشار قرار دادن

به بخت خود پشت پا زدن-فرصت مناسبی را از دست دادن-از خوشبختی مسلمی چشم پوشیدن

آواز دادن(خواستن)

باریک اندام-لاغر و ظریف

پالان آفتاب گذاشتن-کسی را معاف کردن-مرخص کردن
پالان خر دجال-کار پایان ناپذیر

دست به روی کسی بلند کردن-کسی را کتک زدن

چاخان-دروغ-دروغگو-چرب زبان

زده دار-دارای لکه یا خراش و آسیب

رودرواسی-رودربایستی

بی امان-پیگیر-دائم-پیوسته

 

تیغ کسی بریدن-اعتبار و زور داشتن- خر کسی رفتن

ته بر کردن-از ته بریدن

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

حال آمدن دل-بازیافتن نشاط-برطرف شدن خستگی

 

پای کلاغ-خط بد و ناخوانا-خرچنگ قورباغه ای-قلم چرا

دیوان بلخ-جای بی انصافی و ستم رانی

به چپ چپ-فرمان نظامی برای گردش به چپ

آب نخوردن(درنگ نکردن)

 

بازاریاب-کسی که کارش پیداکردن مشتری برای کالای خاصی است

 
دل داشتن-جرات داشتن-دلیر بودن

به دستبوس کسی رفتن-به خدمت کسی رفتن-شرفیاب شدن

داغ و درفش کردن-مجرمی را برای اقرار کردن داغ کردن

حرص و جوش-عصبانیت

دست و پا توی هم رفتن-بی پول شدن-گرفتاری مالی پیدا کردن

ریختن پشم و پیله ی کسی-از میان رفتن قدرت کسی-ضعیف شدن کسی

راست و حسینی-رو راست-بی شیله پیله

دل ترکیدن-ترکیدن شکم بر اثر پر خواری

این خاکدان-دنیا

ار زبان کسی(از قول کسی)

بیلاخ نشان دادن-حرف طرف را باور نکردن-شیشکی بستن
از تک و تا نینداختن خود-از رو نرفتن-جا نزدن-خود را نباختن

بستری-خوابیده در بستر-بیمار

بالا غیرتا-از راه جوانمردی و گذشت

باردار-آبستن-حامله

چای نیک-قوری و کتری چای

آل-موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول

خاطرجمع شدن-مطمئن شدن

راه بردن-بلد بودن-دانستن-اداره کردن-سامان دادن

چش شده ؟-او را چه شده است ؟
آب از دریا بخشیدن(از کیسه‌ی خلیفه بخشیدن)

چُر-ادرار

خر کسی را نعل کردن-رشوه دادن-سبیل کسی را چرب کردن-راضی کردن

 

آخر و عاقبت(نتیجه‌ی خوب)

از این حرف‌ها(مطالبی از آن‌گونه که پیش از این گفته شد)

خود یا چیزی را با افاده به دیگری نمودن

پنزر- پندر

بغداد آباد-شکم سیر

درش را گذاشتن-سکوت کردن-خاموش شدن

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

جا ماندن-فراموش شدن

خونین و مالین-زخمی-خونی شده

پیس-کسی که پوستش با لکه هایی دو رنگ می شود

خود را به شغال مردگی زدن-خود را مظلوم وانمود کردن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

خرافاتی-آن که به خرافات باور دارد-عقب مانده

دستی دستی-به دست خود-آگاهانه-عمدی