منتخبی از فرهنگ لغات و اصطلاحات کوچه بازاری قسمت 229

دیدن چیزی از چشم کسی-از او دانستن-به حساب او گذاشتن

باش !-نگاه کن-ببین

آفت-زن عشوه‌گر و فتنه‌انگیز

پته ی کسی روی آب افتادن-راز کسی فاش شدن-رسوا شدن

چُس افاده-افاده ی بی جا

دیر جوش-آن که دیر الفت و دوستی پیدا می کند

حهاز-کشتی بزرگ

آب و تاب(تکلف، لفت و لعاب، تفصیل)
تامین آتیه-پیش بینی و اندوخته برای زندگی آینده

زنبورک-نوعی تفنگ کوتاه یا توپی کوچک که بر جهاز شتر می گذاشتند

بشور و بپوش-جامه ای که پس از شسته شدن نیازمند اتو شدن نیست

بجا-شایسته-در هنگام مناسب

از آب درآوردن-عمل آوردن-انجام دادن
از قلم انداختن(از یاد بردن، مورد بی‌توجهی قرار دادن)

باد به آستین انداختن-فخر فروختن-خودخواهی کردن

آن چنانی(چنانکه خود می‌دانی، بسیار گران‌بها، بسیار عجیب)

 

 

حساب پس دادن-جواب دادن به مسئول-دادن صورت ریز مخارج

حال آوردن جگر-بریدن صفرای جگر با چیزهای ترش مزه

چَپَل-چَپَل کسی که خود را به چیزهای ناشایست آلوده کند-نکبتی

اطفال باغ(گل‌های تازه)
از تک و تا نینداختن خود(از رو نرفتن، جا نزدن، خود را نباختن)

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

به حساب-مثلا-یعنی

انداختن باد به غبغب(تکبر کردن، قیافه گرفتن)

بد چشم-شور چشم-آن که چشم زخم برساند-مردی که به زنان نامحرم با شهوت بنگرد

زیر بال کسی را گرفتن-به کسی کمک کردن

پل کسی آن سر آب بودن-کار کسی بسیار خراب بودن

 

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)
جان به سر شدن-بی قرار شدن-سخت نگران شدن

زیر زیرکی-پنهانی-با مکر و حیله

خوش برش-جامه ای که اندازه و برازنده ی قامت دوخته شده است
زر ورق-کاغذ نازک و شفاف و زنگی

رشته ها را پنبه کردن-کارهای انجام شده را به باد دادن

پیمانکار-آن که مطابق قرارداد انجام کاری را در زمان معین به عهده می گیرد

زاپاس-ذخیره-یدک-آدم بی مصرف و زوار دررفته

چوب پوش کردن-با چوب پوشاندن

 

الم‌شنگه(هیاهو، آشوب، جنجال، داد و قال)

چل و یک منبر روشن کردن-چهل و یک شمع نذری در چهل و یک مجلس روضه خوانی
تو پای کسی پیچیدن-مزاحم کسی شدن

باد به آستین کسی کردن-کسی را به کاری تحریک کردن
بازم تو-نسبت به دیگران تو بهتر بودی

داد سحن دادن-سخن رانی کردن-پر حرفی کردن-حق مطلب را ادا کردن

پاکار-امر بر-پادو-مباشر

تا خرخره زیر قرض بودن-وام بسیار داشتن

از اوناش نبودن ( فقط به‌صورت منفی)(از جمله‌ی کسانی نبودن که مخاطب گوینده‌ی جمله را از آنان پنداشته است)

بد مست-کسی که هنگام مستی هرزه گویی کند و عربده بکشد

چُر-ادرار

خر رنگ کن-خوش طاهر بد باطن

حساب کردن-پرداختن خرج

ریش بز-گیاهی همیشه سبز و پرشاخه

داریه نم کن-کسی که پوست داریه را نم می زند تا نیکو بنوازد-چاپلوس

 

اشک کسی دم مشکش بودن(سخت زود رنج بودن، زود به گریه افتادن)

آستین از دهان برداشتن-خندیدن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی
برق از چشم کسی پراندن-سخت ترسانیدن

رد زدن-رد پای کسی را گرفتن-نشان به جایی بردن
ابریشم(زن نوازنده، مطرب)

دلپُری-عقده ی دل-خشم و کینه ی انباشته شده

جیر و ویر-داد و بی داد-سر و صدا-نوعی خوراک که از اسفناج پخته و تخم مرغ می پزند

خانه آباد-عبارتی برای تحسین است

تلنگر-سر انگشت که به چیزی بزنند

پس کله ی کسی زدن-کسی را به کاری واداشتن

دَم کرده-پر رطوبت-باد کرده

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

زبان خود را گاز گرفتن-از گفتن سخن نا به جا پشیمان شدن-از سخن گفتن خودداری کردن

پینه بسته-دارای پینه-کبره بسته

 

بی سر و ته-بی معنی-بی هوده-بی نظم

دخیل بستن-بستن پارچه ای به ضریح یا سقاخانه به نیت برآمدن حاجتی

پرت کردن-چیزی را با شدت دور انداختن

آب نخوردن(درنگ نکردن)

تخته کردن-تعطیل کردن-بستن-از رونق و اعتبار انداختن

به ته دیگ خوردن کفگیر-بی چیز شدن-تمام شدن سرمایه
چاقچوری-زنی که چاقچور می پوشد-زن باحجاب

زیر تبری-کنده ای که هیزم شکن روی آن با تبر هیزم می شکند

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

پس افتادن-عقب افتادن اجاره و مانند آن-بهم خوردن حال کسی در نتیجه ی ترس

خرج برداشتن-پول لازم داشتن

دست به کار شدن-آغاز به کار کردن

زردنبو-زردمبو

از کسی کشیدن(از کسی رنج کشیدن)

زیر سبیلی در کردن-زیر سبیل در کردن

حشری-شهوت ران-پر شهوت
اخ و پیف کردن(اظهار ناراحتی کردن از بوی بد، منظره‌ی بد یا غذای بد)

آبکش کردن(سوراخ سوراخ کردن)

الیسون و ولیسون(وردی است که برای کسانی که منتظرشان هستند می‌خوانند)
دست آخر-سرانجام-آخر سر-آخر کاری

از دست کسی کشیدن-از کسی در زحمت و رنج بودن

جیز شدن-سوختن در زبان کودکان
به کارخوردن-بدرد خوردن-کارآمد بودن

پاترس-ترساندن کودکان برای بازداشتن از کاری

دست داشتن در کاری-پنهانی شرکت داشتن در کاری
خِفت-نوعی گره

حرص خوردن-عصبانی شدن

 

جزغاله شدن-سخت سوختن-زغال شدن

آواز دهل(چیزی که تنها سخن‌گفتن درباره‌ی آن جالب است، نه خودش = چیزی که از آن سخن زیاد می‌گویند اما واقعیت آنچنانی ندارد)

باجی-خواهر-زن ناشناس

خانم باجی-همشیره-خواهر خوانده

تاپاله چسباندن-بوسدن محکم و پی در پی

دست کسی را توی حنا گذاشتن-کاری را به کسی تحمیل کردن

رُک زده-زل زده-خیره شده

خون گرفته-آن که قتلی کرده و نگرانی آن او را از حال عادی خارج کرده است

چیزی-فاصله ای-راهی-زمانی

به گرد کسی نرسیدن-بسیار عقب بودن از کسی-فاصله ی بسیار با کسی داشتن

خاکی-فروتن و متواضع

به تر تر افتادن-اسهال گرفتن-دچار شکم روش شدن

 

بزن بزن-زد و خورد شدید-کتک کاری

خوش ریخت-دارای هیکل برازنده

 

دِردو-سر زبان دار-ناقلا و زرنگ
ابرو کج کردن-خشم گرفتن
پاشنه ی کفش ور کشیدن-آماده ی انجام کاری شدن

جُربزه-قدرت-توانایی

دُم توی تاقچه گذاشتن-خود را گرفتن-لوس و ننر شدن

پنجه بوکس-سلاحی سردئ به صورت حلقه های به هم پیوسته و دارای برآمدگی های برجسته

رنگ شدن-گول خوردن

زیپ-نوعی بست ساخته شده از دو نوار دارای دندانه های فلزی یا پلاستیکی قابل درهم افتادن

انگار نه انگار-موضوع را نادیده بگیر!-گویی وجود نداشت

 

خاکشیر مزاج-غلامباره-سازگار با هر جریانی

از زورِ-از شدت-از بسیاری
پا اندازی-واسطه ی اعمال نامشروع شدن-جاکشی

دررفت-خرج و هزینه-مقابل درآمد

پشت چیزی گذاشتن-با پشتکار دنبال چیزی رفتن-کاری را با اراده ی محکم دنبال کردن

رگ و ریشه-خویشاوندان و بستگان
چشم و گوش باز-کسی که همه چیز را می فهمد-آگاه و با تجربه
تو خالی-دروغین-غیر واقعی-بی عرضه-دارای ظاهر غلط اندار

پا بر چین رفتن-آهسته و آرام با نوک پا رفتن

 
پشت-نسل-فرزندان

خط در میان حرف زدن-آرام آرام و شمرده سخن گفتن

دیوار به دیوار-بی فاصله-به هم چسبیده

پا گیر-سگی که حمله می کند و گاز می گیرد

ابوقراضه(ابوطیاره)

 

این و آن را دیدن-برای انجام کاری از همه کمک گرفتن

 

تا-لنگه-همتا

از پیش بردن(با موفقیت انجام دادن)

چاقالو-چاق-فربه

امان دادن-کسی را پناه دادن-از گناه کسی گذشتن

بار و بنه-وسایل سفر

خسارت دیدن-زیان دیدن

رُب کسی را کشیدن-کسی را به کار سخت واداشتن

آتشِ تر(شراب، لب معشوق)

خل و ول-دیوانه-ساده لوح
آیینه‌ی اسکندری-آفتاب

انگشتر پا(چیز بی‌ارزش)

 
دستمال به دست بودن-چاپلوس بودن-متملق بودن

بی طرف-کسی که در دسته بندی گروهی شرکت و دخالت ندارد

خش خش-صدای برخورد چیزهای خشک به یکدیگر-صدای راه رفتن روی برگ های خشک شده

آب پاکی روی دست کسی ریختن-کسی را کاملن ناامید کردن

 
چاروادارکُش-جنس تقلبی-چیز بد

دست بالا را گرفتن-حداکثر را فرض کردن
پیشی-گربه در زبان کودکان

بند آمدن-متوقف شدن

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

تو ریختن دل-سخت نگران شدن و ترسیدن بر اثر شنیدن خبر ناگوار

روده دراز-پر حرف-وراج

چشم زدن-چشم زخم زدن-ترسیدن

 

 

دندان عاریه-دندان مصنوعی

جام زدن-شراب نوشیدن-باده خوردن

اتصالی کردن-در یک مدار یا سیم‌های برق جریان ناخواسته روی دادن

 

پرچانگی کردن-پر گویی کردن-وراجی کردن
جبهه-میدان جنگ
خنج انداختن-پنجول انداختن-خراشیدن پوست دیگری با ناخن

دود ِ نازک-دود سیگار و قلیان و چپق

از دست برآمدن(ممکن و شدنی بودن، از عهده بر آمدن)
چشم و دل پاک-کسی که به دیده ی بد به ناموس دیگران نگاه نکند

آبشان از یک جوی نرفتن-همداستان شدنشان ممکن نبودن-با هم نساختن

بازده-محصولی که انسان یا ماشین در مدتی معین تولید می کند

پس پناه-جای خلوت در خانه یا کوچه-پستو

چَکه-شوخ و بذله گو
تکه ی کسی بودن-مناسب کسی بودن
به خاک سیاه نشستن-بدبخت و ذلیل شدن

پلاس بودن-ویلان و سرگردان بودن

پِشک-نرمی و پرده های بینی
تیار کردن-آماده کردن
از بیخ(یکسره، به‌کلی، کاملن)
افندی پیزی-به‌ظاهر شجاع و در واقع ترسو-پهلوان پنبه

خیط کردن-نگا. خیت کردن

خیمه شب بازی-نمایش عروسکی-حیله و تزویر

تریاک مال-کسی که تریاک را برای فروش لوله می کند

آفتاب‌نشین کردن کسی-کسی را از هستی ساقط کردن-خانه‌خراب کردن
جور به جور-نگا. جوراجور

چل مرد-مرد کوتاه قد

خر بی یال و دم-احمق-نادان

چراغان کردن-جشن گرفتن

تنوره زدن-چرخ زدن و گرد شدن

تو هچل افتادن-به دردسر افتادن-دچار مشکل شدن

چرند گو-یاوه گو

دندان گیر-قابل خوردن و جویدن-قابل توجه-پر سود

زبان درازی کردن-با گستاخی و بی ادبی خارج از حد خود سخن گفتن

زیر جلکی-پنهانی

پشت بند-به دنبال-در ادامه-چیزی که پس از چیز دیگری بنوشند یا بخورند

آب شدن(شرمنده شدن، رفتن آبرو، به فروش رفتن کالا)

اخت شدن با کسی-مانوس شدن با کسی

از جیب خوردن(در آمد نداشتن، از بس‌انداز خرج کردن)

پایان نامه-رساله ی پایان تحصیل

پِخ-صدایی برای ترسانیدن کسی

پیش زدن-جلو زدن-سبقت گرفتن

 

آب نکشیده(زشت، بد، نامفهوم)

دل دل کردن-تردید داشتن-دو دل بودن

اسپند روی آتش بودن-سخت نگران و دلواپس بودن-آرام و قرار نداشتن

 

جگر گوشه-فرزند

روده درازی-پرحرفی-وراجی
آفتاب چریدن-بی‌کار بودن-چیزی برای خوردن نداشتن

شماره ی نوشته : ١- ۹ / ۷
پینه کردن- پینه بستن
خندیدن به ریش کسی-کسی را مسخره کردن

آکَل-آقای کربلایی

آل(موجودات افسانه‌ای مانند جن و غول)

در قال را گذاشتن-به سکوت برگزار کردن-مسکوت گذاشتن

تق و پوق-سر و صدا-بگیر و ببند

اطفال باغ-گل‌های تازه

پرس و جو کردن-پرسیدن-خبر گرفتن

انگشت خوردن(افسوس خوردن، پشیمان بودن)

تار و تنبور-همه گونه آلات نوازندگی
بار شیشه-بار شکستنی-کودک در شکم مادر

جان کُردی-سخت گیری-مقاومت

ریز بین-نکته سنج-بسیار دقیق-باریک بین

 

ختنه سوران-جشنی که به هنگام ختنه کردن نوزاد پسر بر پا می کنند
ارواح بابات-به هنگام سرزنش برای ناکام شدن در کاری گفته می‌شود

دعوا-مشاجره-نزاع-بازخواست و سرزنش

خاله خرسه-دوست نادان

 

زر زدن-دری وری گفتن-گریه کردن

 

بند بودن دست-گرفتار بودن-مشغول به کاری بودن و به کار دیگری نرسیدن

خرابکار-اخلالگر-تروریست

خاکه-خرده ی هر چیزی

خاور شناس-دانا به فرهنگ شرق
پیش بودن-جلو بودن-برتری داشتن

دم خود را روی کول گذاشتن-گریختن-شکست خورده رفتن

چاق شدن قال-گرم شدن دعوا-اوج گرفتن بگو و مگو

 
آبدیده-جلا یافته-آزموده و مجرب

به دردسر افتادن-با مشکلی روبرو شدن-به مخمصه ای گرفتار شدن

پر کسی به پر کسی گرفتن-برخورد مختصری با کسی داشتن

ریش سفید-مرد سالخورده و محترم

بازجویی کردن-تحقیق و بررسی کردن

دست فروشی-شغل دست فروش
ابرو آمدن(عشوه ریختن، غمزه کردن)

توالت کردن-آرایش کردن
بچه باز-مردی که به پسربچگان تمایل جنسی دارد
خر پشته-پشته ی بزرگ سقف شکم داری که روی ایوان و راه پله می سازند

دخل و خرج کردن-درآمد بیش از هزینه شدن-سود بردن

پول سیاه-سکه ای از نیکل و مس

رو-وقاحت-دل و جرات-پوشش

حسابگر-کسی که در کارها سود و زیان خود را در نظر می گیرد

رنگ شدن-گول خوردن

پیاده رو-دو سوی خیابان یا کوچه که محل گذر پیادگان است

از ریخت افتادن-تناسب خود را از دست دادن-بی‌جلا و جلوه شدن

دست آویز-بهانه-مستمسک-عذر

خوراک-مصرف یک دوره ی معین
از خیر چیزی گذشتن-از چیزی صرفنظر کردن

دمدمی-دو دل-مردد-کسی که هر ساعت خوی و حالت دیگری دارد

دمپایی-کفش راحتی خانه

خر کسی از پل گذشتن-گره کار باز شدن-از گرفتاری خلاص شدن

پخته-با تجربه-دنیا دیده

اسپند روی آتش بودن(سخت نگران و دلواپس بودن، آرام و قرار نداشتن)

خدا گرفته-بدبخت شده-به عذاب خدا گرفتار شده

از بن دندان(از ته دل، با میل و رغبت)

بازیگوش-شیطان و حرف نشنو-بازی دوست

دلمه شدن-بسته شدن

چار چشم-کسی مه عینک می زند

روگیر کردن-در رودربایستی ناگزیر به انجام کاری کردن-نگا. روبند کردن

بی سر و سامان-مفلس-محتاج-آشفته-درهم ریخته-پریشان

تکه گرفتن برای کسی-کاری برای کسی فراهم کردن
چاک خوردن-شکافته شدن-پاره شدن

زیر سر کسی بلند بودن-فریفته شدن به وعده های به تر-کسی که روزگار ناداری خود را فراموش کرده است

دو لا شدن-خم شدن-تعظیم کردن

حرام و حرس-ریخت و پاش

آپارتی(زن بی‌حیا و بدزبان، سلیطه، پاچه‌ورمالیده)

دخالت کردن-در آمدن در کاری

خیز-ورم-آماس

چوب آخر را زدن-پایان کاری را اعلام کردن-مانند در حراج

بامبول-حقه-کلک

از چشم کسی دیدن-کسی را مسئول چیزی دانستن
خزانه کردن-نشاء و قلمه ی درختی را در زمین کاشتن تا پس از سبز شدن در جای دیگر بنشانند
استکانی زدن-می‌خوارگی اندکی کردن

زبیل-آشغال-زباله

دور چیزی را قلم گرفتن-چیزی را ترک کردن-کنار نهادن

بی زحمت-لطفا-خواهش می کنم
 

زیر پِل کسی را زدن-کسی را راندن و دور کردن

پنبه شدن رشته-باطل و بی هوده شدن کار

خرده فروش-فروشنده ی اجناس در اندازه های کم

تراشیده-نازک-قلمی-لاغر

باریک-دقیق-حساس

دروازه بان-محافظ دروازه در فوتبال-گلز

 

جفتک انداختن-لگد زدن-از انجام کاری خودداری کردن

رفت و روب-جارو و پارو-خانه تکانی-تمیز کردن منزل
الدنگ-بیکاره-مفتخور-بی‌غیرت

تا-لنگه-همتا

تِر زدن-خراب کردن کار

زیر سبیل در کردن-به روی خود نیاوردن-درگذشتن
رو دستی-نوعی دستکش-ضربه ی روی دست-حقه-کلک
چگور پگوری-خوشگل-جذاب

از دولت سر-به لطف کسی-از برکت وجود کسی
بالا تنه-از کمر به بالای بدن

دل کسی گرفتن-غمگین شدن-متاثر شدن

تره بار-میوه ها و سبزی ها

چشم چپ به کسی انداختن-دشمنی کردن با کسی

آبِ دندان-حریف ساده

چُر-ادرار

تپق-گرفتگی زبان

 

حساب کتاب-رسیدن به محاسبات-نظم و قانون

چس گرگی پا شدن-صبح زود برخاستن

بی می خمار بودن-نخورده مست بودن-برای انجام کاری آمادگی بسیار داشتن

افتادن تشت کسی از بام-رسوا شدن-باز شدن مشت کسی

آسمان (و) ریسمان(حرف‌های بی‌ربط و صد تا یک قاز)

 

ذُق ذُق کردن-تیر کشیدن زخم-سوزش داشتن اندام دارای درد

چینی بند زدن-کاسه دوختن-به هم چسباندن تکه های ظروف شکسته

راه به ده بردن-حاصلی داشتن-موفق شدن

باری به هر جهت کردن-در انجام کاری تعلل و تردید کردن

 

داش-لوطی-مشدی

پنزر- پندر

بی ناخن-بی انصاف-کسی که به زیردست سودی نمی رساند
زُهم-بوی تند و زننده ی گوشت گندیده یا تخم مرغ فاسد

ترکیدن بغض- بغض کسی ترکیدن
پاشنه ترکیده-بی سر و پا-آدم پست

 

دو پا-انسان

دَم کشیدن-رسیدن و پختن چای-برنج و مانند آن ها

بر ملا شدن-آشکار گشتن

پوز زدن-دهان زدن

زرتی-بی مقدمه-ناگهان -بدون مطالعه و تعمق